İstatistikte Değişken Türleri Nelerdir?

İstatistikte değişken sözcük ya da semboller ile ifade edilen verilerdir. Temelde değişkenler farklı kategorilere bölünebilir. İlk olarak değişkenler nitel ve nicel olmak üzere ikiye ayrılır. Bunun yanında değişkenin niteliğine bağlı olarak sürekli ya da süreksiz olarak da listelenir. Nicel değişkenler sayısal olarak ifade edilebilen değişkenlerdir. Nitel değişkenler ise sayısal olarak ifade edilemeyen ancak değişken olarak var olan değişkenlerdir. Yaş nicel değişkene örnek verilebilirken meslek nitel değişkene örnek olarak gösterilebilir.

Değişken Nedir?

Değişken araştırmanın hipotezini test etmek üzere seçilen ve araştırmanın konusunu oluşturan, gözlemden gözleme farklılık gösterebilen özellik olarak tanımlanır. Değişken araştırma için hayati öneme sahiptir. Değişkenlerin yanlış seçilmesi veya yanlış değerlendirilmesi araştırmanın hipotezi için oldukça sıkıntılı bir durumdur. Hipotezin test edilmesi süreçlerinde değişkenlerin doğru seçilmesi, doğru değerlendirilmesi şarttır. Değişkenler araştırmadan araştırmaya, gözlemden gözleme, durumdan duruma farklılaşabilir.

Değişken Türleri Neye Göre Ayrılır?

Değişken türleri değişkenin niteliğine göre sürekli ya da süreksiz olarak ikiye ayrılır. Değişkenlerin nitelikleri yönünden değerlendirildiklerinde değişkene bağlı olarak nicel ya da nitel ayrımı yapılır. Nicel ve nitel ayrımı araştırma sırasında değişken için araştırma araçlarını kullanım noktasında önemlidir.

Değişken türlerinin belirlenmesi noktasında nicel ve nitel ayrımı kullanılacak testlerin seçimi için gereklidir. Öte yandan değişkenlerin niteliklerine göre sürekli ya da süreksiz olmaları ile de ayrılırlar. Değişkenin sürekliliği beraberinde istatistiksel testler ile yorumlanması noktasında da önem taşır. Başlıca değişken türleri sürekli değişken ve süreksiz (kesikli) değişkendir. Değişken türleri değerlendirilirken özelliklerine, değerlerine ve neden sonuç ilişkisine göre kategorizasyon yapılır. Değişkenler;

• Yapısına göre; nicel ve nitel olmak üzere ikiye ayrılır.
• Aldığı değere göre; sürekli ve süreksiz olmak üzere ikiye ayrılır.
• Neden sonuç ilişkisine göre; bağımlı ve bağımsız olmak üzere ikiye ayrılır.

Yapısına Göre Değişkenler: Nicel ve Nitel Değişken

Değişkenler yapısına göre nicel ve nitel olmak üzere ikiye ayrılırlar. Nicel değişkenlerin sayısal olarak bir anlam ifade ettiği bilinir. Nitel değişkenler ise sembol ya da sözcükler ile ifade edilirler. Bu noktada değişkenlerin nasıl ayrılacağını tespit etmek oldukça kolaydır.

Nicel değişkenler sayısal bağlamda bir değere sahip olan değişkenlerdir. Sayısal değere sahip olması değişkenin araştırma sırasında nicel nitelikli araştırma araçları ile test edilebileceği anlamına gelir. Örneğin katılımcıların yaşlarını gösteren yaş değişkeni nicel araştırma araçlarından ortalama aracı ile teste sokulabilir. Böylece katılımcıların genel yaş ortalaması tespit edilebilir.

Nitel değişkenler sayısal bağlamda bir değere sahip olmayan değişkenlerdir. Sınıflama amacı taşırlar. Bu noktada katılımcıların mesleği, hobileri gibi değişkenler nitel değişken olarak değerlendirilir. Burada bir ortalama almak ya da açıklık bulmak mümkün olmayacaktır. Nitel değişkenler için katılımcıların mesleklerinin gruplanması gibi amaçlar ile de araştırma araçlarından faydalanmak mümkündür.

İlgili Hizmet: SPSS Analizi

Aldığı Değere Göre Değişkenler; Sürekli ve Süreksiz Değişken

Aldığı değere göre değişkenler sürekli ve süreksiz olmaları yönünden ikiye ayrılırlar. Sürekli değişkenler iki ölçüm arasında sonsuz sayıda değer alabilmeleri ile bilinirler. Süreksiz değişkenler ise sınırsız sayıda değere sahip olabilirler. Öğrenciler tarafından genellikle sürekli ve süreksiz değişkenler karıştırılır. Bu noktada birkaç örnek ile değişkenleri açıklayabiliriz.

Süreksiz değişkenler diğer adı ile kesikli değişkenler sınırlı sayıda değere sahip olabilirler. Örneğin cinsiyet değişkeni süreksizdir. Çünkü katılımcılar sadece kadın ya da erkek cinsiyetini tercih edebilir. Sürekli değişkenler ise sınırsız sayıda değere sahip olabilirler. Örneğin katılımcıların boy değişkeni sürekli değişkendir. Boy sınırsız sayıda değere sahip olabilir.

Süreksiz değişkenler için bir parantez açmak gerekir. Süreksiz değişkenler bazı durumlarda sürekli değişkenlerin süreksizleştirilmesi yolu ile de ortaya çıkabilir. Bu gibi durumlarda elde edilen süreksiz değişkenin adı yapay süreksiz değişkendir. Süreksiz yapay değişken için gelir örnek verilebilir. Normalde katılımcıların gelirleri sürekli değişkendir. Her katılımcının farklı bir geliri olabilir. Ancak araştırmacı bu değişkeni yapay süreksiz değişken haline getirmek isterse gelir düzeyini belirli aralıklar için düşük, orta ve yüksek olmak üzere bölebilir. Bu yapay gruplandırma sürekli değişkeni yapay süreksiz değişken haline getirir.

İlginizi Çekebilir: Veri Girişi

Neden Sonuç İlişkisine Göre Değişkenler; Bağımlı ve Bağımsız Değişken

Değişkenin bağımlı ya da bağımsız olması içinde bulunduğu neden sonuç ilişkisine göre belirlenmektedir. Değişkenlerin araştırmada bağımlı olması halinde bağımlı değişken olarak kategorize edildiği bilinmektedir. Bağımsız değişken ise bağımlı değişkenin üzerindeki etkileri test edilen değişkendir. Bir örnekle açıklamak gerekirse;

Bir araştırmada neden olan yani etki eden değişken bağımsız değişkendir. Sonuç olarak etkilenen değişken ise bağımlı değişkendir. Örneğin; ders süresinin uzunluğunun dikkat üzerindeki etkileri değerlendiriliyor olsun. Bu durumda ders süresi bağımsız değişken iken dikkat düzeyi bağımlı değişkendir.

Keşfedin: Olasılıklı Örnekleme Yöntemleri